به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط، ناصر دواتگر روز یکشنبه در آیین روز جهانی خاک در دانشگاه بوعلی سینا شهر همدان با بیان اینکه عوامل منفی موثر بر کارکرد خاک بیشتر انسانی است اظهار کرد: چالش های منابع خاک و آب ایران شامل تغییر کاربری اراضی، فرسایش خاک، کاهش مواد آلی خاک، افزایش شوری خاک، تخلیه بنیه حاصلخیزی خاک، کاهش کمیت و کیفیت منابع آب، بهره برداری کم آب، راندمان کم آبیاری و پساب های شهری و صنعتی است.
وی ادامه داد: مهمترین آسیب خاک تغییر کاربری اراضی و تبدیل خاک به بُتُن است که ناشی از اجرای طرح های عمرانی توسعه ای، توسعه شهری و توسعه اراضی کشاورزی است این در حالیست که کشورهای بزرگ جهان برای ساخت هر بنایی پروتکل دارند.
دواتگر افزود: نتایج مطالعات تغییر کاربری اراضی نشان می دهد که با گذشت هر یک ساعت ۱.۲ هکتار از اراضی مرغوب و با کاربری کشاورزی کشور از چرخه تولید خارج می شود.
سرپرست دفتر امور خاک بخش کشاورزی وزارت جهادکشاورزی گفت: شواهد نشان می دهد کشاورزی کشور که بیشتر آبی است با محدودیت حجم آب قابل استفاده و افزایش شوری آب کشاورزی مواجه است.
شوری ۱۰.۵ میلیون هکتار از اراضی کشور
دواتگر افزود: برآورد سال جاری موید این است که ۶.۸ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی (با حد آستانه چهار دسی زیمنس در متر) و ۱۰.۵ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور (با حد آستانه ۲ دسی زیمنس بر متر) شور هستند.
وی گفت: با توجه به افزایش جمعیت، بر اساس گزارش فائو نیاز جهانی به غذا تا سال ۲۰۵۰ حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد افزایش می یابد این در حالیست که سرانه و سطح زیر کشت زمین کاهش و اقتصاد و رژیم غذایی افراد تغییر می یابد.
سرپرست دفتر امور خاک بخش کشاورزی وزارت جهادکشاورزی بیان کرد: آشکار شدن تدریجی ابعاد کارکردهای خاک و در هم تنیدگی آن با سایر ابعاد زندگی بشر موید این است که انسان به خاک به عنوان یک منبع تجدید ناپذیر وابسته است هر چند تا چند سال اخیر به خاک نسبت به آب با اهمیت و وزن کمتری توجه شده است.
دواتگر اضافه کرد: تنظیم اقلیم، تصفیه آب و کاهش آلودگی، ذخیره کربن، تامین غذا، چوب و سوخت، تامین مصالح ساختمانی، کنترل سیلاب، راهسازی، جاده سازی و کشاورزی از جمله کارکردهای خاک به عنوان پایه اصلی خدمات زیست بوم به شمار می رود.
وی یادآوری کرد: بررسی های صورت گرفته گویای این است که از بدو خلقت انسان تاکنون ، علت سقوط برخی تمدن ها به خاک برمی گردد یعنی شوری، خشکی، فرسایش خاک، بهره برداری ناپایدار از خاک و آب موجب زوال قدرت ها شده است.
سرپرست دفتر امور خاک بخش کشاورزی وزارت جهادکشاورزی تصریح کرد: تخریب خاک کُند، تدریجی و پنهان است و وقتی علنی می شود که کار از کار گذشته است بنابراین در پاسخ به چالش های پیش رو برنامه مشارکت جهانی خاک از سال ۲۰۱۲ از سوی فائو ارائه شد.
دواتگر هدف برنامه مشارکت جهانی خاک را حکمرانی منابع محدود خاک در راستای تضمین خاک سیاره در راستای تضمین خاک سالم در کنار دیگر خدمات بوم شناختی خاک و برای جهانی ایمن از نظر غذا دانست.
سرپرست دفتر امور خاک بخش کشاورزی وزارت جهادکشاورزی اضافه کرد: بسیاری از کشورها خاک، انفال محسوب می شود اما در ایران، برای خاک مالکیت وجود دارد در حالیکه برای حکمرانی خوب و پیشگیری از تخریب خاک این موارد باید لحاظ شود.
۱۸.۵ میلیون هکتار از اراضی کشور قابلیت کشت دارد
دواتگر گفت: وسعت ایران ۱۶۵ میلیون هکتار است که از این میان ۸۴.۸ میلیون هکتار مرتع، ۱۴.۳ میلیون هکتار جنگل، ۳۲.۵ میلیون هکتار اراضی بیابانی، ۲.۷ میلیون هکتار درختچه و بیشه زار، ۱۰ میلیون هکتار اراضی دیم و ۸.۵ میلیون هکتار اراضی آبی و مابقی سایر کاربری ها است.
وی بیان کرد: ۱۸.۵ میلیون هکتار از اراضی کشور قابلیت کشت دارد و پنج میلیون هکتار از این میزان اراضی مرغوب یا درجه یک و ۲ است که بیشتر در استان های شمالی و مقداری هم در استان های غربی نظیر همدان، چهارمحال بختیاری و آذربایجان غربی قرار دارد.
سرپرست دفتر امور خاک بخش کشاورزی وزارت جهادکشاورزی اضافه کرد: مابقی اراضی کشور علاوه بر شوری خاک دارای محدودیت های ذاتی نظیر زهکشی ضعیف، عمق خاک کم، سنگریزه زیاد، خاک های سبک بافت، تجمع املاح کم محلول یا همان زیاد بودن آهک و گچ در لایه سطحی خاک هستند.
دواتگر بیان کرد: زیاد بودن آهک موجود در خاک آسیب هایی همچون کاهش قابلیت استفاده و کمبود عناصر غذایی برای گیاه و محدودیت رشد ریشه را به همراه دارد.
وی اظهار کرد: میزان تولیدات بخش کشاورزی در ایران با ۱۸.۵ میلیون هکتار اراضی قابل کشت ۶۹.۴ میلیون تن به ارزش ۲۸.۲ میلیارد دلار مربوط به تولیدات زارعی و باغی است که با احتساب دامپروری به ۷۲ میلیارد دلار می رسد.
وی افزود: ملت ایران وارث وسعت کم خاک های کشور، کیفیت ضعیف ذاتی بیشتر خاک ها و حساسیت به تغییرات محیطی و مدیریتی است با این وجود قرن ها نیاکان ما با آن سازگار و با تکیه بر دانش بومی خود از ان بهره برداری پایدار کردند.